Cách khắc phục hư hỏng của rơle khởi động tủ lạnh.

[yensaokh]

Hệ thống quảng cáo SangNhuong.com

Rơle khởi động đóng một vai trò quan trọng trong suốt quá trình hoạt động của tủ lạnh. Vì vậy, việc quan tâm đến những hư hỏng để tìm cách khắc phục là rất cần thiết. Sau khi làm cho tủ lạnh hoạt động, rơ le khởi động liên tục ngắt và đóng mạch, thường thì rơ le khởi động được thiết kế và chế tạo với tuổi thọ cao, ít nhất là 600.000 lần tác động.

Nhưng trong điều kiện khí hậu nhiệt đới của nước ta cộng thêm tình trạng điện áp thất thường không ổn định của lưới điện, tuổi thọ của rơ le khởi động phần nhiều thấp hơn quy định.

Về mùa nóng. nhiệt độ môi trường cao làm cho rơ le khởi động phát nóng và tác động nhiều, cách điện của rơ le suy giảm nhanh do yếu tố nhiệt độ kết hợp với độ ẩm lớn, điện áp hạ thấp vào những giờ dùng điện cao điểm. Điện áp tăng hoặc giảm quá mức đều gây hư hại rơ le khởi động, khi điện áp tăng làm cho công suất động cơ máy nén tăng dẫn đến tăng dòng điện qua rơ le, còn khi điện áp giảm làm chậm những lần khởi động máy khiến cho dòng điện khởi động có trị số lởn kéo dài.

Hư hỏng của rơ le khởi động còn do chính bản thân nó gây ra, xuất phát từ việc lắp đặt, thiết kế chọn dùng hoặc vật liệu của rơ le này bị thoái hoá qua sử dụng đã năm.

Ngoài ra hư hỏng của rơ le khởi động còn do nhiều nguyên nhân khác có thể gây ra, đó là ảnh hưởng của một số bộ phận khác trong tủ lạnh như: Thermostat, tụ điện khởi động ... đó là cách vận hành tủ lạnh một cách tuỳ tiện. Chính vì những nguyên nhân nói trên nên rơ le khởi động là bộ phận có nhiều khả năng hư hỏng nhiều nhất. Rơle này hư hỏng thường dẫn đến tình trạng cháy động cơ máy nén, trong thực hành thường gọi là cháy block và khi đó tủ lạnh sẽ bị ngừng hoạt động.

Những hư hỏng thường gặp của rơle khởi động như: lá mang tiếp điểm bị méo mó, tiếp điểm bị cháy sém rỗ sần sùi, lõi thép bị kẹt. Những hư hỏng này làm cho rơle không đóng được tiếp điểm cho cuộn dây khởi động cơ máy nén. Khi đó thấy hiện tượng động cơ không khởi động được và rơle bảo vệ sẽ tác động liên tục. Cần chú ý rằng khi rơle khởi động bị lệch khỏi vị trí cũng sẽ dẫn tới hiện tượng trên vì nó không đóng được mạch cuộn dây khởi động, tuy rằng rơ le này không bị hỏng nhưng nó sẽ hỏng nếu tình trạng này kéo dài.

Đối với rơ le khởi động dòng điện hoặc điện áp thì hư hỏng đó có thể là do cuộn dây điện bị đứt hoặc cháy: Nếu là rơ le khởi động dòng điện thì rơ le sẽ không tác động dẫn đến động cơ máy nén không làm việc. Nếu là rơ le điện áp thì động cơ vẫn được cấp điện để khởi động nhưng tiếp điểm của nó sẽ không ngắt được cuộn dây khởi động vì không có lực điện từ tạo ra từ cuộn dây rơ le để hút tấm sắt truyền động tới tiếp điểm khi tốc độ roton đạt tới 75% trị số định mức.

Cần lưu ý thêm rằng những sự cố của rơ le khởi động hoặc hư hỏng của nó do sự cố đó gây ra có thể là rơ le đã được thay thế hoặc làm lại trong lần sửa chữa trước không chuẩn xác. Ví dụ: đối với rơ le khởi động dòng điện khi thay thế hoặc sửa chữa nếu đặc tính của rơ le không phù hợp với đặc tính dòng điện của block sẽ gây ra sự cố không đóng hoặc không mở được tiếp điểm. Điều này được thể hiện rõ trong hình 1.

http://www.hiendaihoa.com/uploadimag...role061007.jpg
Hình 1: Biểu đồ đặc tính dòng điện theo thời gian
của các block và rơle khởi động.

IA1, IA2 là : Dòng điện ngắn mạch khởi động của cuộn dây làm việc động cơ block1 và block2

IB1, IB2 : Dòng điện của động cơ block1 và block2 khi tốc độ rotor đạt 75% trị số định mức.

RL1: Đường đặc tính block1 và rơle 1

RL2 : Đường đặc tính block2 và rơle 2

Trong việc phối hợp rơ le khởi động với block có các đặc tính dòng điện khác nhau, nếu dùng rơ le có dòng điện lớn quá thì không thể đóng được tiếp điểm khởi động, nếu dùng rơ le có dòng điện nhỏ quá thì đóng được nhưng không ngắt được tiếp điểm này, ngược lại rơ le khởi động được dùng phù hợp với block thì quá trình khởi động hoàn toàn đảm bảo.Việc phân tích cụ thể hình vẽ ta thấy: block1 cần chọn dùng rơ le khởi động RL1 và block2 cần chọn dùng rơ le khởi động RL2 do RL1 có đặc tính tương ứng với block1 và RL2, có đặc điểm tương ứng với block2. Trường hợp chọn dùng RL2 cho block1 cho thấy dòng điện ở trạng thái ngắn mạch IA1 của động cơ khi chỉ có cuộn dây làm việc, không đủ gây lực từ để đóng mạch cuộn dây khởi động vì với dòng điện IA1.

Trường hợp chọn dùng rơ le RL1 và block2 lại cho thấy mạch của cuộn dây khởi động được đóng một cách dễ dàng vì dòng điện ngắn mạch khởi động IA1 của cuộn dây làm việc động cơ lúc này lớn hơn dòng điện đóng mạch của rơ le rất nhiều, nhưng không thể ngắt mạch khởi động được do dòng điện IB2 của động cơ block2 ở cuối quá trình khởi động còn quá lớn so với dòng điện ngắt mạch của rơ le RL1.

Chú ý trong việc sửa chữa lại rơ le khởi động bị hư hỏng phải làm y nguyên như trước, nếu làm biến đổi đặc tính gốc của nó đã được chọn dùng trong thiết kế tủ lạnh, cũng có thể không tránh khỏi những sự cố rơ le như đã nêu ở trên. Sau khi đã phán đoán rơ le khởi động bị hư hỏng cần xác định lại sự việc cho chắc chắn để tiến hành sửa chữa. Cách xác định hư hỏng của rơ le khởi động, nếu có điều kiện, tốt hơn hết là dùng một rơ le khác còn tốt thay vào vào khởi động thử. Nếu khởi động được động cơ, điều đó chứng tỏ rơle cũ đã bị hư hỏng. Khi không có rơ le khác, phải khởi động thử block bằng tay, tức là có thể đem chập tạm thời hai đấu dây nối ở cặp tiếp điểm của rơle khởi động, đồng thời dùng ampe kế hoặc ampe kìm xác định tình trạng vận hành của động cơ. Nếu động cơ hoạt động bình thường thì điều đó chứng tỏ rơ le khởi động đã bị hỏng.

Ở các xưởng có đủ điều kiện, người ta cũng có thể lấy rơle cần được xác minh hư hỏng lắp thử vào tủ lạnh khác hoặc block khác cùng loại còn tốt để kết luận trước khi đi vào sửa chữa. Một chi tiết lưu ý là rơ le khởi động cần được xác minh hư hỏng, vẫn có thể khởi động cần được động cơ nhưng không thể tách tụ điện ra khỏi mạch khởi động khi đã kết thúc quá trình khởi động. Điều đó có thể do lõi sắt bị kẹt hoặc tiếp điểm bị dính. Khi đó, trong quá trình nghe thấy tiếng tác động hoặc không nhìn thấy hình ảnh chuyển động cơ cấu của rơle.

Công việc sửa chữa rơle căn cứ vào những hư hỏng cụ thể của từng bộ phận được xác định khi kiểm tra. Để tránh nhầm lẫn trong việc tháo và lắp, khi tháo ra khỏi tủ lạnh, phải đánh đấu từng chỗ nối bằng ký hiệu riêng tự quy ước. Mỗi bên của một cặp đầu nối giữa mạch điện còn lại là rơle được tháo ra phải có cùng ký hiệu, đồng thời đánh dấu vị trí lắp của rơ le.

Kiểm tra chi tiết bắt đầu từ việc dùng đèn báo hay thang đo đồng hồ vạn năng để xác định cuộn dây điện từ có thông mạch hay không.

Đèn báo không phát sáng hay trị số điện trở vô cùng lớn là cuộn dây đã bị đứt. Cũng vẫn với phương tiện này, kiểm tra xem tiếp điểm khởi động có bị chập trước hay không, nếu là rơ le khởi động dòng điện hoặc có bị mở trước hay không nếu là roel khởi động điện áp.

Đối với rơle khởi động dòng điện, cần lộn ngược xem lõi sắt có rơi xuống dễ dàng và đóng kín tiếp điểm cho cuộn dây khởi động hay không. Tiếp điểm của rơ le không những được đóng kín và còn phải tiếp xúc tốt, do đó còn phải dùng phương tiện trên để kiểm tra. Nếu tiếp xúc tốt đèn phải sáng hoặc điện trở thể hiện ở đồng hồ vạn năng phải có trị số không.

Đối với rơ le khởi động điện áp không cần phải lộn ngước và vận với cách kiểm tra trên để xem tình trạng tiếp xúc của tiếp điểm. Ngoài ra đối với rơle này, cần phải làm chuyển động tiếp điểm để xem tiếp điểm. Ngoài ra đối với rơle này, cần phải làm chuyển động nhẹ nhàng bằng tây cơ cấu truyền động tiếp điểm để xem tiếp điểm có mở dễ dàng không hay vẫn bị đóng kín do dính chảy hoặc do lõi sắt bị kẹt không thể tách tụ điện khởi động ra khỏi vận hành khi roto của động cơ quay gần đật tới tốc độ định mức.

Trong kiểm tra, nếu thấy các hư hỏng việc sửa chữa cần tiến hành theo từng bước

Đối với cuộn dây điện từ: nhả các mối hàn bằng mỏ hàn để tháo cuộn dây ra, nhẹ nhàng gỡ ống dây, đếm số vòng, xác định chiều dài và đường kính của dây cũ bằng palmer hay thước kẹp. Chọn dây êmay mới có cùng cỡ và cùng chiều dài bằng bằng dây cũ. Hàn cố định một đầu dây rồi cuốn lại vào ống dây rơle. Có thể cuốn lại theo đúng số vòng như cũ với thiết bị cuốn có đếm vòng dây. Kiểm tra lại dây cuốn bằng cách đo thông mạch.

Đối với cặp tiếp điểm: dùng giấy nháp mịn số không, đánh sạch tiếp điểm và lau sạch nếu còn sử dụng được.

Đối với lõi sắt của rơle: cần lật đi rồi lật ngược rơle lại nhiều lần để kiểm tra đóng và ngắt mạch. Nếu lõi sắt không di chuyển dễ dàng có thể cho vào ít dầu lanh rồi lắc đi lắc lại và để một vài ngày cho việc làm sạch và bôi trơn lỗi sắt.

Cần chú ý không cho quá nhiều dầu và không để dầu giây vào tiếp điểm làm giảm khả năng tiếp xúc điện.

Sau khi sửa xong cần kiểm tra lại toàn bộ rơle theo cách nói ở trên và lắp vào vị trí cũ. Trình tự lắp lại ngược với khi tháo ra, cần chú ý nối lại các đầu dây đúng theo các kí hiệu đã đánh dấu khi tháo rơle ra.

Công việc cuối cùng là đóng điện cho tủ lạnh và thử lại toàn bộ hệ thống và theo dõi quá trình vận hành tủ lạnh.

Để khởi động block cho tủ lạnh, người ta có thể dùng rơle khởi động điện tử với linh kiện điện tử công suất hay “cái đóng ngắt công suất phi tiếp điểm” thay cho cặp tiếp điểm cơ học. Cái đóng ngắt loại này được khống chế bằng tín hiệu điện phản ảnh và đáp ứng quá trình khởi động cơ máy nén thông qua mạch điều khirnt cũng nối hết bằng các kinh kiện điện tử. Những hư hỏng linh kiện điện tử công suất hoặc mạch điều khiển điện tử. Vì vậy khi rơle khởi động loại này hư hỏng thường phải thay thế mới toàn bộ để đảm bảo tác động chính xác.